Stand van zaken weerbare teeltsystemen: glastuinbouw

Het rapport 'Staat van Plantgezondheid 2023' geeft een tussenstand in de ontwikkeling van weerbare teeltsystemen, die in 2030 die de norm zouden moeten zijn. De transitie naar weerbare teeltsystemen is beschreven in ‘Toekomstvisie Gewasbescherming 2030 – naar weerbare planten en teeltsystemen’ (2019). Dit zijn de doelen bij de toekomstvisie:

• Planten en teeltsystemen zijn weerbaar, waardoor zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn.
• Als gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt is dit volgens geïntegreerde gewasbescherming (IPM- Integrated Pest Management) en nagenoeg zonder emissies naar het milieu en nagenoeg zonder residuen op producten.

Forse stijging zorgwekkende ziekten, plagen en onkruiden

Voor alle sectoren bij elkaar (akkerbouw, vollegrondsgroenteteelt, fruitteelt, boomteelt, vaste planten en bloembollenteelt) zijn 148 zorgwekkende ziekten, plagen en onkruiden vastgesteld. Dit gebeurde op basis van interviews met vertegenwoordigers uit de sector. Dit aantal is een stijging van 34% ten opzichte van 2016. Deze toename komt onder andere door een beperktere beschikbaarheid van middelen en maatregelen, meer resistenties, strengere exporteisen en een groeiend aantal plagen en ziekten.

Tegelijkertijd spelen er meer brede, maatschappelijke ontwikkelingen. Zo is er de trend in Nederlands en Europees overheidsbeleid dat doelen minder vrijblijvend worden. Ook neemt de druk om te verduurzamen vanuit de maatschappij toe.

Ontwikkeling weerbare teeltsystemen

Weerbare teeltsystemen bestaan uit allerlei methoden en technieken, die leiden tot een grotere weerbaarheid van het gewas tegen plagen, ziekten en onkruiden. Deze methoden en technieken moeten daarvoor op de juiste wijze en het juiste tijdstip worden toegepast en/of gecombineerd.

In weerbare teeltsystemen gaat het om een combinatie van bodem- en plantweerbaarheid, robuuste rassen, gezond uitgangsmateriaal, inzet van nuttige insecten en alternatieve middelen. Ook is er samenwerking met de natuur, waardoor de vermeerdering van natuurlijke vijanden wordt gestimuleerd. Precisielandbouw, datamanagement en goede diagnostiek ondersteunen het geheel.

Op alle deelgebieden van weerbare teeltsystemen vindt onderzoek plaats en zien nieuwe ontwikkelingen het licht. Sommige innovaties worden al in de praktijk gebruikt, zoals beslissingsondersteunende systemen (BOS) voor een aantal ziekten in de akkerbouw en bloembollenteelt. Dat geldt ook voor biologische bestrijders in de glastuinbouw; die worden al volop ingezet. Maar veel van de andere ontwikkelingen zijn op dit moment nog niet (volledig) praktijkklaar.

Ontwikkeling weerbare teeltsystemen glastuinbouw 

Op alle deelgebieden van weerbare teeltsystemen vinden onderzoeken plaats, het rapport biedt een overzicht van een deel van deze onderzoeken. Verder is er het onderzoeksproject 'Kas als ecosysteem'. Onder dit project vallen diverse onderzoeken naar weerbare planten en weerbare teeltsystemen. Dit gebeurt door het opzetten van ondergrondse en bovengrondse ecosystemen.  

Eén van de deelgebieden is het beïnvloeden van de plantweerbaarheid tegen ziekten. Er zijn diverse factoren die plantafweer kunnen aan- en uitschakelen, maar er is nog veel onbekend hoe dit mechanisme precies werkt. Dat wordt nu onderzocht bij de weerbaarheid tegen luizen, trips en Phytium in komkommer, kalanchoë en chrysant.   

Verder wordt binnen dit deelgebied onderzoek gedaan naar welke plantkenmerken zorgen voor plantweerbaarheid en of deze kenmerken zijn na te boosten. Zo is bekend dat een waslaagje op bladeren effectief is tegen meeldauw, nu wordt onderzocht of bespuitingen met een fijne waslaag ook werkzaam zijn tegen de schimmel.  

Er is onderzoek op komst naar het gebruik van stoffen die de activiteit van jasmonzuur nabootsen. Jasmonzuur kan, net als salicylzuur, plantafweer aanschakelen. Er zijn al commerciële producten verkrijgbaar die salicylzuur nabootsen, voor jasmonzuur geldt dat niet. Ook bepaalde micro-organismen kunnen de plantafweer inschakelen, dit wordt onderzocht in tomaten.  

Ook met LED-verlichting en bemesting is te sturen op plantweerbaarheid. Er vindt onderzoek plaats naar de benodigde minimumstikstofbemesting voor een weerbaar gewas in komkommer, paprika, gerbera en chrysant. De werking van LED-verlichting op weerbaarheid wordt onderzocht in aubergine, tomaat, chrysant en fresia.